Gabriel Paiuk: “Het is een stuk over perceptie.”

Samen met visueel kunstenaar Sebastián Diaz Morales en cellist Arne Deforce brengt componist Gabriel Paiuk op 21 mei een nieuwe versie van Sound Theory (The Clouds), dat afgelopen najaar in de Gaudeamus Muziekweek in première ging. Wij spraken met Gabriel o.a. over zijn inspiratiebronnen en de relatie tussen beeld en geluid.

In het stuk Sound Theory (The Clouds) ga je terug naar de oorsprong van het Griekse woord Theôría (θεωρια). Wat betekent dit woord voor jou persoonlijk en in je werk?
De kern van dit stuk is een interesse in hoe luisteren wordt opgevoerd. Hiermee bedoel ik de manier waarop luisteren plaatsvindt als onderdeel van een theatraal spektakel. Mijn interesse in het woord Theôría komt van zijn functie als de wortel van zowel theorie als theater. Sound Theory (The Clouds) is een verkenning van de manier waarop we luisteren in een theatrale context. Ik verwijs hier niet alleen naar het theater als de plaats waar een voorstelling plaatsvindt, maar naar een infrastructuur die wordt gevormd door rituelen en technische operaties die sturing geven aan de manier waarop we waarnemen. Ik denk dat de oorsprong van het project mijn fascinatie is voor het theater als een plek waar onze zintuigen worden aangesproken en gestuurd. Ik heb altijd die stille momenten gekoesterd voordat een werk begint, waar onze aandacht wordt getransformeerd door een verhoogde aandacht voor de kleinste details.

Je laat je inspireren door de ontwikkeling van de geluidsfilm oftewel hoe beeld en geluid synchroon onze zintuigen bespelen. Wat gebeurt er volgens jou als beeld en geluid in disbalans zijn?
Wij mensen nemen de wereld waar via meerdere zintuigen tegelijkertijd. Dat wil zeggen, we ‘begrijpen’ het door de gelijktijdige samenvloeiing van verschillende zintuiglijke capaciteiten. We voeren dus altijd een evenwichtsoefening uit waarbij alle zintuigen betrokken zijn. In dit werk ben ik op zoek naar de gewoonten die bepalen hoe we deze balans uitvoeren. In plaats van te denken dat het visuele en het auditieve “uit balans” zouden kunnen zijn, richt ik me op de subtiele aanpassingen die we constant maken door dit proces een beetje te verstoren.
In onze hedendaagse samenleving zijn de manieren waarop we onze omgeving waarnemen en de manieren waarop we geloven in wat we zien en horen, meer en meer verzadigd door infrastructuren van bemiddeling – technologieën die organiseren hoe we de wereld waarnemen en ernaar handelen. Een van de doelen van mijn project is om aandacht te vragen voor de manieren waarop we betrokken raken bij deze infrastructuren.

Je hebt het stuk samen met kunstenaar Sebastián Diaz Morales en cellist Arne Deforce gemaakt. Kan je iets meer vertellen over die samenwerking?
Het idee van het project is ontstaan uit een dialoog met Arne enkele jaren geleden waarin we afspraken dat ik een werk voor hem zou schrijven. Vanaf het begin was mijn idee om een werk te ontwerpen waarin de cello een centrum wordt waardoor de manier waarop we luisteren wordt belicht, in plaats van de cellist op te vatten als een solistische figuur. We verkenden toen een genuanceerd veld van klankkleur-mogelijkheden die Arne kan beheersen op het instrument als basis voor het stuk.
Sebastián ken ik al heel lang, en ik dacht dat zijn eigen benadering van het bewegende beeld, op de drempel tussen het fictieve en het echte, een grote bijdrage zou kunnen leveren aan wat ik in dit stuk wilde onderzoeken. De belangrijkste taak was toen om samen een visuele inhoud te ontwikkelen die een cinematografische logica ontvouwt, terwijl ze fundamenteel vertrouwt op het luisteren.

Wat kan het publiek verwachten in het Koorenhuis op 21 mei?
Sound Theory (The Clouds) is een stuk over perceptie. Zoals ik al eerder zei, houdt het zich bezig met de zintuigen en de manier waarop we omgaan met het auditieve en het visuele. Het speelt zowel met dat wat wordt gehoord en gezien als met de verwachtingen die we hebben van wat we horen en zien. Zowel in de bioscoop als in de muziek zijn er codes die sturen hoe de toeschouwer luistert, hoe het geluid moet worden verzorgd en hoe de toeschouwer zich positioneert ten opzichte van het geluid. In dit project spelen we met die codes en dagen we de waarneming uit.

Sound Theory (The Clouds) van Gabriel Paiuk speelt op 21 mei om 17:30 uur in het Koorenhuis. Info en kaarten.