Yannis Kyriakides: “Ik vertaal mijn dromen naar muziek.”

Componist Yannis Kyriakides baseerde zijn Hypnokaséta voor strijkkwartet en elektronica op het droomdagboek dat hij bijhield tijdens de eerste coronalockdown. Op 16 maart wordt Hypnokaséta uitgevoerd door Quatuor Bozzini en Andy Moor. Yannis: “Ik droomde veel over componeren: of ik nog wel opdrachten zou hebben, voor wie ik het eigenlijk doe, en waarom.” In dit interview vertelt Yannis over deze dromen en zijn werkproces.

Waar gingen je coronadromen over?
“Over van alles. Er was de klassieke terugkerende droom over dat je ergens naartoe moet, maar er niet kan komen; daar verwijst het deeltje ‘All roads to the airport are blocked’ naar. Ik droomde ook veel over componeren: of ik nog wel opdrachten zou hebben, voor wie ik het eigenlijk doe, en waarom. De first world problems van een componist, zeg maar. Ik had ook dromen over stukken van andere componisten, stukken die niet echt bestaan, maar die ik wel heel duidelijk kon horen of voor me zag. De herinnering aan gedroomde liederen voor stem en klavecimbel vormt de basis voor het slotdeel, ‘Songs for a derelict palace’. Ik zag hoe vier mensen een klavecimbel bespeelden, twee aan het klavier en twee aan het binnenwerk. De klank die ik daarbij hoorde heb ik vertaald naar strijkkwartet.”

Wist je meteen dat je de dromen in een compositie zou verwerken?
“Nee, ik had geen opdracht en ik was ook helemaal niet van plan om een groot stuk over dromen te schrijven. Op een gegeven moment begon ik korte schetsen te maken, om mezelf bezig te houden. In mijn achterhoofd had ik wel het strijkkwartet dat ik ooit nog voor de Bozzini’s wilde schrijven. Maar die verzameling voorstudies werd uiteindelijk het stuk zelf.”

Wat is er zo interessant aan dromen?
“Ik heb al vaker stukken over dromen gemaakt en ik kende de cassettetheorie van filosoof Daniel Dennett. Volgens Dennett worden de beelden en ideeën die zich tijdens de slaap in ons hoofd afspelen opgenomen op een soort cassettebandje, dat dan versneld wordt afgespeeld op het moment dat je wakker wordt. Ik weet niet of het klopt, maar ik vind het een mooi beeld. En een cassettebandje heeft ook een bepaalde gevoelswaarde voor mensen van mijn generatie, en misschien ook wel voor anderen.”

Hoe heb je de dromen omgezet in instrumentale muziek?
“In dromen hoor je soms een stem, zonder dat je kunt verstaan wat die stem zegt. Maar je wéét dat er een stem is. Ik heb mijn droomdagboek ingesproken op cassettebandjes, die bandjes gedigitaliseerd en vervolgens heb ik een spectrumanalyse van mijn stem gemaakt. De uitkomst daarvan heb ik omgekeerd, en die omkering vormt de basis voor de noten die de Bozzini’s spelen. De stem is dus wel aanwezig, maar gecodeerd.”

Horen we de originele stemopname ook?
“Ja, dat is sowieso iets wat ik graag doe in mijn stukken, de originele bron waarop de noten gebaseerd zijn laten horen, als een soort sleutel van de code. In dit geval vormen de stemopnames de basis voor de elektronische laag. De analoge cassettes worden ook afgespeeld, door Andy Moor – hij is als het ware de dj.”

Andy Moor is gitarist – hoe zit dat precies?
“Het idee om Andy te vragen kwam vrij laat in het componeerproces. Wij vormen samen een duo en we gingen met de Bozzini’s op tournee door Quebec, als een double bill: Cassettes voor de pauze, Andy en ik erna. Toen dacht ik: Andy moet ook meedoen met het kwartet. Ik hou enorm van de manier waarop hij elektronisch geluid substantieel maakt, substantie geeft. Andy speelt de cassettes af bij zijn gitaar, zodat ze worden opgepikt door de gitaarelementen én de snaren in trilling brengen. Zo klinken de opnames vervormd uit zijn versterker. Andy leest geen noten, in de partituur staan beschrijvingen van het soort geluid dat hij moet maken – hoe druk of hoe dun, etcetera – en van de stemming die bij ieder deel hoort. Door zijn snaren anders te stemmen krijgt hij telkens andere resonanties.”

Interview door Joep Stapel

Hypnokaséta van Yannis Kyriakides uitgevoerd door Quatuor Bozzini en Andy Moor is op 16 maart om 21:00u te zien in Amare. Koop nu kaarten!