Femke IJlstra: “dat wij mensen het middelpunt zijn, dat is niet zo”

Saxofonist Femke IJlstra en violist Merel Vercammen hebben een programma ontwikkeld geïnspireerd op The Parliament of Things, een concept van de Franse filosoof en socioloog Bruno Latour. Al in 1991 stelde Latour dat het antropocentrische wereldbeeld tekortschiet om de vraagstukken van onze tijd te begrijpen. Latour wil een stem geven aan de natuur: de planten, dieren en dingen. Nu, dertig jaar later, worden we hardhandig geconfronteerd met de juistheid van zijn visie: het coronavirus, de klimaatcrisis, artificiële intelligentie – het zijn stuk voor stuk grote kwesties die de almacht van de mens ter discussie stellen.

IJlstra en Vercammen hebben aanstormende componisten gevraagd om te reflecteren op de theorie van Latour in deze tijd. Sarah Neutkens, Karmit Fadael, Aftab Darvishi, Nuno Lobo en Kjell Perder nemen de luisteraar mee in een zoektocht naar Latours ideeën over natuur, wetenschap, cultuur, politiek en hybride vormen. Wij gingen in gesprek met Femke IJlstra over het programma Het Parlement der Dingen, het gedachtegoed van Latour en wat het publiek 13 november kan verwachten.

Voor Het Parlement der Dingen werken jullie vanuit het gedachtegoed van Bruno Latour. Hoe zijn jullie met het gedachtegoed in aanraking gekomen en wat betekent het voor jullie?
Het begon met een tip, wij kenden het werk van Latour en zijn theorie alle twee niet. We zijn ons gaan inlezen en zijn filosofie sprak ons aan. Vooral omdat zijn thema’s heel erg van nu zijn. Specifiek de Corona-situatie. Deze tijd laat zien dat we niet zonder de wetenschap kunnen en de wetenschap niet zonder politiek en visa versa. Zij hebben elkaar nodig om tot oplossingen te komen. Dingen staan niet apart maar hangen onderling samen. Dit is wat Latour ook zegt, dingen zoals gebouwen maar ook de natuur staan op gelijk niveau met de mens. De mens stelt zichzelf centraal maar dat is niet terecht, dat is gewoon gevormd. Dat begon met de Grieken en de Christenen hebben dat voortgezet. Maar dat wij mensen het middelpunt zijn, dat is niet zo. Alles hangt aan elkaar. Die gedachte sprak ons heel erg aan.

Jullie hebben aanstormende componisten benaderd om een reflectie te componeren op Latours filosofie. En dan met name als reflectie op deze huidige tijd. Waar gaan de composities voor jullie over?
We hebben ze de filosofie van Latour gestuurd maar hebben het verder open gelaten, want dan krijg je verscheidenheid. De een heeft zich meer gericht op cultuur, de ander op natuur. Het stuk Gaia van Karmit Fadael heeft meer natuurlijke evenementen; wind, bladeren, dat soort effecten, met gedeeltes die vrij (soms improvisatorisch) in elkaar overlopen. Het stuk van Nuno Lobo, Venus Flytrap Union gaat over een fictieve politieke partij, opgericht voor een bedreigde vleesetende plant. Deze plant bestaat overigens echt. De Iraanse componist Aftab Darvishi met het stuk Duet for violin and alto saxophone geeft meer de menselijke kant weer, het is meer lyrisch, onze interpretatie is dat de zee het gaat overnemen. People & Things van Sarah Neutkens gaat terug naar de rudimenten, de basis. Het is een heel simplistisch stuk, weinig noten, heel langzaam glijdt dat aan je voorbij.

Hebben de stukken jullie verbaasd?
Merel en ik wilden graag nieuwe muziek spelen omdat we vonden dat we dat te weinig deden. We hadden geen verwachtingen, maar het repertoire is heel lyrisch geworden en melodieus. Dat heeft ons eigenlijk wel verbaasd. Deze uitkomst kan ermee te maken hebben hoe wij zijn als musici, dat de componisten dat in hun achterhoofd gehouden hebben.

Wat vinden jullie dat de rol moet zijn van muziek in het oplossen van maatschappelijke vraagstukken?
Muziek geeft stof tot nadenken, je kunt mensen niet veranderen maar misschien in sommige gevallen wel. Je kan luisteraars prikkelen en op andere gedachten brengen. Muziek is kunst en kunst heeft die functie van prikkelen en stimuleren altijd al gehad.

Wat kan het publiek verwachten tijdens Festival Dag in de Branding?
Het is een onverwachte setting, saxofoon en viool. Deze twee instrumenten werken heel goed samen. De geluiden en kleuren komen mooi bij elkaar en dat zal het publiek verrassen en aanspreken.

Het Parlement der Dingen van Saxofonist Femke IJlstra en violist Merel Vercammen is om 14:00u te zien in KORZO. Koop hier kaarten.