Jan-Bas Bollen: “KOORD levert een magische ervaring op”

Op 4 maart gaat tijdens Festival Dag in de Branding het stuk KOORD van Jan-Bas Bollen in première in het Paard. In KOORD combineert Bollen het door hemzelf ontwikkelde elektronische instrument de HyperTheremin met een traditioneel strijkkwartet. Wij gingen met hem in gesprek over het ontwikkelen van de HyperTheremin, de bijzondere combinatie met het akoestische ensemble en het spelen van muziek zonder partituur.

Wat bracht je op het idee om de HyperTheremin te ontwikkelen?
In de HyperTheremin komen veel aspecten van mijn kunst samen. Ik heb mij ontwikkeld in klank- en beeldcompositie, elektronica, instrumentalisme, performance, improvisatie, onderzoek, software-ontwerp en performance en combineerde al eerder verschillende terreinen. Met name mijn nieuwsgierigheid naar de mogelijkheden van sensor-technologie leidde me naar een kruispunt waar de disciplines integraal samenkomen. Dat was dus geen vooropgezet plan, idee of Eureka-moment, eerder een groeiproces.
De ontwikkeling van het performance-instrument zelf is lastig en nooit voltooid. Een nieuw stuk is telkens weer een technische uitdaging, vraagt om vers materiaal en een specifieke choreografie van de handen. Maar het geeft ook enorm veel voldoening om zo een artistiek speelveld te creëren dat vervolgens op het podium wordt ingevuld. Ik hoor van mijn publiek dat het een magische ervaring oplevert, maar als performer geldt dat voor mij ook.

In KOORD combineer je dit elektronische instrument met een traditioneel strijkkwartet (musici van het Nieuw Amsterdams Peil). Kun je meer vertellen over deze combinatie?
Terwijl strijkkwartet een traditionele bezetting is, omarmt het Nieuw Amsterdams Peil een avontuurlijke programmering. Voor KOORD is die pioniersmentaliteit absoluut vereist. De combinatie is nooit eerder gepresenteerd dus nieuw voor alle, overigens geweldige, spelers. Daarnaast is er gesproken tekst, een onorthodoxe partituur en vraagt het stuk om tijd, voor studie, repetities, maar ook tijdens de uitvoering.
Schrijven voor strijkkwartet is een substantiële klus. Het is een genre met enorm veel en goed repertoire in een traditie van circa 250 jaar. Wat voeg je daar nog aan toe? Inhoudelijk onderzoek ik vooral iedere individuele speler, instrument en mogelijke combinaties, terwijl ik op mijn HyperTheremin klanken genereer die de karakteristieke klank van deze instrumenten kunnen voortzetten in het digitale domein. Zo kan ik fuseren met akoestische strijkinstrumenten, commentaar geven, onderstrepen of mij juist afzonderen. Dit alles terwijl ik de eigenschappen van snaren beschrijf in het kader van punten en lijnen, in vooraf opgenomen teksten.
Kortom, KOORD is ook geen traditioneel werk.

De partituur bestaat meer uit tekstuele aanwijzingen dan muzieknoten. Hoe is dat voor de musici? Is er veel ruimte voor improvisatie?
De partituur is deels grafisch, deels tekstueel. Daarnaast bevat het wel traditionele muzieknotatie, maar dan als startpunt voor gestuurde improvisaties. Daar moet je geen jazz bij voorstellen, trouwens: het werk is eerder modernistisch te noemen, met diep begraven invloeden van o.a. middeleeuwse muziek, New York School en popmuziek.

Op 4 maart gaat KOORD tijdens Festival Dag in de Branding in première in het Paard, een poppodium. Hoe is het voor jullie om op die plek te staan en wat kan het publiek die middag verwachten?
Met andere projecten sta ik regelmatig op poppodia en mijn ervaringen zijn erg positief. De sfeer is vaak informeel en de condities voor mijn versterkte muziek uitstekend, evenals qua licht en projecties – mede doordat het dagelijkse kost is voor ervaren technici en organisatoren.
Terwijl ik werk aan KOORD loopt er een ander project, een DJ-set/album met Drum ‘n Bass (DnB) voor release later dit jaar, clubmuziek dus… Wat mij aantrekt in DnB is het spectaculaire klankontwerp van het genre en het hoge energieniveau. Het contrast met KOORD kan echter niet groter zijn en dat is voor mij eigenlijk wel fijn. Het werken aan het “HyperTheremin-kwintet” is een aangename afwisseling. Ik zou het PAARD publiek willen uitnodigen om er ook zo in te staan. Kom ter afwisseling na een energieke uitgaansavond naar KOORD in diezelfde zaal, voor iets wat je niet verwacht.

KOORD van Jan-Bas Bollen is samen met het Nieuw Amsterdams Peil strijkkwartet op 4 maart om 15:00u  te horen in Paard. Koop hier kaarten.