Claude Vivier heeft zijn compositie Shiraz (vernoemd naar de gelijknamige stad in Iran) opgedragen aan de pianist Louis-Philippe Pelletier “… en indirect aan de twee blinde zangers op de markt van Shiraz naar wier liederen ik urenlang heb staan luisteren.”
Is de sage vergeefs, dat ooit in de klaagzang om Linos
schuchter eerste muziek dorre verstarring doordrong;
dat pas in de geschrokken ruimte, waar een haast goddelijke knaap
plotseling voor altijd uittrad, de leegte in zodanige
trilling raakte, die ons nu nog beweegt en troost en helpt.
Dit citaat uit de Duineser Elegien van Rainer Maria Rilke (in een vertaling van Atze van Wieren) vormt het vertrekpunt voor Die Klage um Linos van Astrid Kruisselbrink. Het is een verborgen programma, want deze regels maken geen deel uit van de liedtekst. Jarenlang liep Kruisselbrink met het gedicht rond, dat ze ervoer als ‘een pakket van mogelijkheden dat de deur openzet voor muziek, die iemand ooit zou moeten schrijven’. De oorsprong van de figuur van Linos is lastig te achterhalen. In de Griekse mythologie verbeeldt hij onder anderen de leermeester van Orpheus, die bij diens dood de kreet ‘Ae-Linos’ zou hebben geslaakt – de smart om Linos betekent dan ook de geboorte van de muziek. Omdat dit slechts een van de vele interpretaties is, heeft Kruisselbrink besloten dicht bij de tekst van Rilke te blijven, waaruit zij een reeks fragmenten heeft geselecteerd die de klaagzang op verschillende manieren belichten.
De circa veertig minuten durende compositie is eveneens opgebouwd uit korte deeltjes. In een afwisseling van zang met ensemble en instrumentale solo’s rijgen zij zich aaneen tot een ketting. Kruisselbrink koos een countertenor voor de vocale partij omdat dit rijke, ambigue stemtype, met klankuitbreidingen naar de hoogte en laagte, niet alleen goed past bij de klaagzang maar eveneens geschikt is om de verschillende personages binnen de tekst te vertolken.
In Die Klage um Linos duiken ook Kruisselbrinks helden terloops op. De goede verstaander herkent een verwijzing naar Kurtágs Brefs messages en Goebaidoelina is aanwezig in de instrumentale kleuren (zoals gefluisterde tekstpassages). Oestvolskaja is hors concours. Kruisselbrink: ‘Haar krachtige muziek inspireert mij enorm, maar is van een geheel andere orde.’
Tekst toelichting: Jacqueline Oskamp