Dit programma belicht de relatie tussen nieuwe media en het artistieke landschap, in dit geval akoestische tegenover elektronische instrumenten, en hoe deze nieuwe technieken de artistieke uitdrukking beïnvloeden. Het concert hangt samen met de tentoon-stelling rond videokunstenaar Jason Akira Somma, wiens werk sterk wordt beïnvloed door muziek en dans. De werken op dit programma laten zowel de dansinvloeden als de muzikale inspiratie horen. Ook belicht het concert de ontwikkelingen in de elektronische muziek: van simpele tapeopnamen (Badings) tot aan het hedendaagse gebruik van de nieuwste technieken in het werk van Jan van de Putte.
Het Gemeentemuseum stelt enkele elektronische instrumenten ten toon. De theremin, Ondes-Martenot en pianola’s zijn voorlopers van de elektronische technieken die in dit programma gebruikt worden.
In seizoen 2015/2016 organiseert Joseph Puglia een serie van in totaal vier Tuinzaalconcerten. De concerten van 3 oktober en 12 december 2015 zijn onderdeel van Dag in de Branding. Die van 11 november 2015 en 11 januari 2016 vallen buiten de festival edities maar worden wel door Dag in de Branding georganiseerd. Deze programma’s houden steeds verband met tentoonstellingen die in die periode in het Gemeentemuseum te zien zijn. Rondom de concerten is een kleine expositie te zien van relevante instru-menten uit de omvangrijke collectie van het museum.
Capriccio voor viool met begeleiding van twee elektromagnetische klanksporen, samengesteld met 12 sinusgeneratoren is een van de eerste pogingen om een traditioneel instrument te combineren met elektronische muziek. Het is in feite een miniatuur viool-concert met een inleiding, een grillig eerste deel, gevolgd door een langzaam tweede deel en een finale met virtuoze passages.
Henk Badings wordt geroemd als “een veelzijdig kunstenaar die ogenschijnlijk moeiteloos omschakelt van de ernstige
concertmuziek naar de stijl van de grote Amerikaanse ‘wind bands’, van elektronische muziek naar educatieve bundels, van omvangrijke en dramatische koorwerken naar werken voor amateurorkest. Zijn muzikale stijl, lyrisch en somber, heldhaftig en uitgelaten, dramatisch en effectief, blijft alom aanwezig en drukt zijn stempel op elke partituur. Wat Badings tussen 1930 en 1960 heeft geschreven, is van internationale allure. Maar ook zijn latere werken zijn met name in de Verenigde Staten bijzonder geliefd en getuigen van een tomeloze energie en geestkracht.” (Leo Samama, 1986). Badings oeuvre varieert van opera tot elektronische muziek en van filmmuziek tot veertien symfonieën, werken voor blaasorkest en voor kamerensemble. Ook al is hij een zoeker naar vernieuwing, toch blijft Badings’ stijl gekenmerkt door een voorliefde voor klassieke vormgeving: melodie, harmonie en ritmiek blijven in zijn werk steeds herkenbaar en richtinggevend. Daarbij maakt hij vaak gebruik van de kiemceltechniek.
… de la Terre (1991) voor viool en elektronica is de titel van het derde deel van Maa, dat Saariaho in opdracht van het ballet van de Finse Nationale Opera componeerde. Maa betekent zoveel als ‘aarde’, ‘land’ (ook in de zin van ‘natie’). De partituur bestaat uit zeven delen, elektronische muziek of een combinatie van elektronische muziek en een akoestisch instrument. Het derde deel, … de la Terre, is de bron waar de overige delen van Maa op gebaseerd zijn.
Het werk van Kaija Saariaho onderscheidt zich door de originaliteit en het innovatieve karakter, maar ook vanwege de toegankelijkheid voor een breed publiek. In niet eerder uitgeprobeerde instrumentencombinaties en elektronische muziek creëert zij fascinerende nieuwe klanken. Videokunst, de natuur, astronomie, het oude India, het Egyptisch Dodenboek en de poëzie van middeleeuwse troubadours dienen als inspiratiebron voor de Finse.
Jan van de Putte over zijn nieuwe compostie: “Na het voltooien van een grote puur akoestische liederen-cyclus (op gedichten van Pessoa), wilde ik me opnieuw verdiepen in de relatie tussen een akoestisch instrument en elektronische klankproductie en -bewerking. Elektronica kan door verschillende bewerkingen van de instrumentale klank een interessante uitbreiding vormen van de muzikale mogelijkheden van een instrument, ensemble of orkest. De belangrijkste transformaties zijn voor mij:
– verplaatsing van de klank in de ruimte
– transpositie van de toonhoogte en vermenigvuldiging van tonen tot akkoorden
– het verplaatsen van materiaal in de tijd
– veranderen van het timbre
– manipuleren van volume, bijvoorbeeld het surreëel uitvergroten van normaal bijna onhoorbare heel zachte klanken door ze luid af te spelen (heel dichtbij heel luid … heel luid heel zacht … heel zacht heel luid …heel ver heel hard).
– gebruik van reverb als vergelijkbaar idee: het creëren van artificiële ruimtes die heel anders zijn dan de zaal waarin we ons bevinden.
Belangrijk is dat al deze parameters met de computer kunnen worden gecontroleerd en zo zeer snelle en complexe veranderingen kunnen ondergaan, die nooit met gewone instrumenten kunnen worden gerealiseerd.
Na in 1998 aan het IRCAM in Parijs een stuk voor viool en computer gerealiseerd te hebben, kreeg ik nu het verzoek van violist Joseph Puglia een nieuw stuk voor deze combinatie te maken. Mijn droom was een stuk te maken waarbij de hele partij van de elektronica/computer zou voortkomen uit de eerste toon van de viool, en daarbij veel real-time technieken te gebruiken, dat wil zeggen transformaties van de akoestische klank op het exacte moment van het spelen van de violist tijdens het concert. Dit bleek nog te complex in combinatie met mijn partituur. Uiteindelijk heb ik besloten met van tevoren opgenomen vioolklanken te werken, en die dan de diverse transformaties te laten ondergaan. De suggestie van de ene begintoon waar alles uit voort komt is wel blijven bestaan. Dit stuk is het eerste deel van een cyclus van elektro-akoestische werken.”