Abel Paul (1984) – Punto de Fuga
Abel Paúl werd geboren in Valladolid in Spanje. Hij kreeg zijn eerste lessen als instrumentalist op zevenjarige leeftijd op het conservatorium van Vitoria. In 2002 besloot hij zich volledig te richten op compositie. Hij begon zijn studie compositie aan het Conservatorium van Amsterdam, waar Fabio Nieder en Richard Ayres zijn voornaamste docenten waren. In 2007 verhuisde hij naar Berlijn om daar zijn studie voort te zetten aan de Universität der Künste, bij Walter Zimmermann en Elena Mendoza. In 2008 ontving hij de Salvatore Martirano Composition Award van de University of Illinois. Hij was te gast bij het Ensemble Aleph tijdens hun vierde Forum for Young Composers. Paúls muziek is uitgevoerd door diverse vooraanstaande gezelschappen, waaronder het ASKO ensemble, het Nieuw Ensemble, Ensemble Aleph, Insomnio Ensemble en het UIUC new music ensemble. Zijn werk was ook te horen tijdens diverse internationale festivals: Gaudeamus (Nederland), Aspekte Salzburg (Oostenrijk), de Nederlandse Muziekdagen (Nederland), Kunstforum Hellerau (Duitsland), Vitasaari contemporary music festival (Finland), Festival MANCA (Frankrijk), Theatre Dunois (Frankrijk), Festival printemps des poétes (Frankrijk), 7×7 (Nederland), Bezielde Tijd (Nederland), Kranner Center (USA). Op de radio is zijn muziek uitgezonden door de AVRO en de Concertzender.
Punto de fuga, dat in 2009 werd geschreven voor de Ligeti Academie, ontleent zijn titel aan een term uit de beeldende kunst. Een verdwijnpunt (punto de fuga) is een punt in een perspectieftekening waarnaar parallelle lijnen lijken te convergeren. In dit stuk behandelt Paùl de instrumenten en de musici op een haast picturale manier, als elementen die zich bewegen van en naar het ‘verdwijnpunt’ van de dirigent. Soms verdwijnen ze zelfs uit het ‘visuele’ veld. Het stuk is een verkenning van de dichotomie tussen gelijkheid en verschil in geluid in een zich wijzigende ruimtelijke situatie.
Niccolò Castiglioni (1932-1996) – Momenti Musicali
Castiglioni is een Italiaanse componist en schrijver over muziek. Hij kreeg zijn eerste pianolessen toen hij zeven jaar oud was en haalde in 1952 zijn diploma aan het conservatorium in Milaan. Het jaar daarop studeerde hij daar af in compositie. In 1961 ontving hij de Italia Prijs voor zijn radio-opera Attraverso lo specchio. Van 1966 tot 1970 woonde Castiglioni in de USA, waar hij achtereenvolgens gastcolleges compositie gaf aan de University of Michigan (1967) en de University of California in San Diego (1968, als Regents Lecturer) en colleges in de geschiedenis van de renaissancemuziek aan de University of Washington (1969). In 1970 keerde hij terug naar Italië waar hij enkele jaren later zijn onderwijswerk weer oppakte, nu als docent compositie aan de conservatoria van Trent, Como en Milaan.
Momenti musicali (1991) is geschreven in zes ‘mini-delen’. In de eerste maten wordt een twaalftoonsreeks geïntroduceerd die vervolgens alle processen van de seriële techniek doorloopt. Daar wordt af en toe echter van afgeweken, bijvoorbeeld in een aantal momenten van chromatiek. Een kenmerk van Castilgioni’s manier van werken dat ook terug te vinden is in dit werk, is de ritmische variatie van een korte, herhalende frase, zoals bijvoorbeeld aan het eind van het tweede deel. Binnen een uiterst beperkt geluidslandschap, dat grotendeels bestaat uit korte, gefragmenteerde frasen die zijn verdeeld over verschillende instrumenten en met een dynamisch bereik van pp – mp, worden subtiele verschillen in dynamiek en het karakter van de verschillende delen enorm versterkt. Het derde deel bijvoorbeeld zou het ‘zwaarste’ van de zes delen genoemd kunnen worden. Het vierde is dan het lichtst, bijna als een scherzo, het vijfde het meest expressief, zelfs vrolijk, en het zesde het meest dramatisch, met een fff in de pianopartij als schokkende afsluiting.
Rodrigo Tascón (1980) – Paroxysmal Distorted Resonance
Rodrigo Tascón begon zijn studie compositie in 1998 aan het Musical Research and Studies Center (CIEM) met Victor Rasgado’s workshop in analyse en compositie. In 2001 ontving hij aan het National Art Center (CNA) uit handen van Mario Lavista zijn diploma compositie. In het jaar 2003 kreeg hij de titel Associate in Musical Theory, Criticism and Literature (AmusTCL) van het Trinity College in Londen. In 2007 haalde hij zijn bachelorstitel aan het conservatorium in Amsterdam, waar hij momenteel het mastersprogramma volgt bij Wim Hendricks, Jorrit Tamminga, Fabio Nieder en Richard Ayres. Gedurende zijn verblijf in Nederland heeft hij kunnen componeren voor en samenwerken met een aantal vooraanstaande Nederlandse ensembles zoals Het Trio, Nieuw Ensemble, Asko Ensemble, Nederlands Blazers ensemble, De Nederlandse Opera en het Ereprijs Orkest.
Zijn stuk Paroxysmal Distorted Resonance (2009) is speciaal voor de Ligeti Academy gecomponeerd. In dit stuk doemen herhaalde harmonische uitbarstingen op, die vervolgens weer langzaam wegebben, met drastische en subtiele transformaties in iedere cyclus. En net zoals frequenties en timbres daarbij worden gefilterd, wordt ook de ruimte tussen de cycli vergroot en verkleind. Op metaforisch (en in zekere zin humoristische) wijze verwijst dit naar BPPV, een uiterst merkwaardige aandoening die wordt veroorzaakt door gruis in het binnenoor. BPPV (Benign Paroxysmal Positional Vertigo) wordt gekenmerkt door korte episodes van milde tot intense duizeligheid als gevolg van veranderingen in de stand van het hoofd. Vertigo is de plotselinge sensatie van instabiliteit of een plotselinge beweging van de omgeving. Dat kan aanvoelen als een rit in de draaimolen of alsof de binnenkant van het hoofd draait.
Morton Feldman (1926-1987) – For Frank O’Hara
De Amerikaanse componist Morton Feldman studeerde compositie bij Riegger en Wolpe, maar nam al snel afstand van zijn klassieke opleiding. Hij werd meer dan door wie ook beïnvloed door Edgar Varèse. Omdat hij zich ook sterk liet inspireren door de abstracte schilderkunst van zijn tijd (vooral het werk van Rothko en Pollock) wordt zijn werk gekenmerkt door onconventionele notatiesystemen en een grote nadruk op gebaren en timbres. In de jaren vijftig sloot hij zich aan bij John Cage en Earl Brown en keerde zich definitief af van intellectuele componeermethoden als die van Boulez en Stockhausen.
Feldman zelf vond For Frank O’Hara (1973) een typisch voorbeeld van zijn stijl. Het is geschreven in conventioneel notenschrift en geeft bij oppervlakkige beschouwing een vlak beeld met minimale contrasten. Toch is de muziek in feite verdeeld in discrete secties, die zich onderscheiden door de plaatsing van gebeurtenissen binnen de toonruimte, het gebruik van karakteristieke combinaties van timbres en variaties in textuur. Sommige secties krijgen hun eenheid door de herhaling van harmonieën, die ofwel letterlijk of in ruimtelijke variaties worden herhaald. Veel van de constructies gebruiken verschillende, op elkaar aansluitende toonklassen (clusters van toonklassen), een techniek die Feldman gedurende zijn gehele carrière graag toepaste.
Diego Soifer (1981) – Periods of Ellipsis
Diego Soifer werd in 1981 in Buenos Aires in Argentinië geboren. Hij kreeg zijn eerste muzieklessen toen hij zeven jaar oud was, pianolessen op zijn elfde, en zijn eerste compositielessen toen hij zestien was en zich aansloot bij de studie van Daniel Montes. Bij Montes volgde hij vier jaar lang een intensief programma bestaande uit compositie, contrapunt, harmonie, analyse, gehoortraining, improvisatie en piano. In 2002 verhuisde hij naar Canada om daar compositie te studeren aan de universiteit van Toronto bij de eminente componist Gary Kulesha. Hij kreeg bij zijn inschrijving in Toronto een uitstekende beoordeling en hij ontving tweemaal een beurs, de Music Alumni Scholarship in 2002-2003 en de Robert & Jean Elliott McBroom Scholarship voor 2003-2004. Hij heeft gewerkt met diverse ensembles en solisten, waaronder het Earshot Ensemble, Continuum Contemporary Music, Sinfonia Finlandia, de Ereprijs en het ASKO ensemble. Hij studeert momenteel aan het conservatorium in Den Haag, bij Cornelis de Bondt en Yannis Kyriakides.
Het stuk Periods of Ellipsis behandelt de ‘ellipsen’ in het verhaal dat we maken van ons eigen leven. Sommige sleutelmomenten in het leven zijn moeilijk uit te leggen. Het belang dat we er zelf aan hechten is voor anderen moeilijk te begrijpen. En omdat we ze niet kunnen uitleggen, slaan we ze over wanneer we ons verhaal vertellen. Maar omdat deze momenten van essentieel belang zijn, is dat overslaan een ellips van iets fundamenteels. Periods of Ellipsis illustreert dit fenomeen.
De Ligeti Academy is een initiatief van het Asko | Schönberg, het Koninklijk Conservatorium Den Haag en het Conservatorium van Amsterdam. Studenten kunnen zich bij deze Academy specialiseren in de uitvoeringspraktijk van hedendaagse muziek. Musici van het Asko Ensemble en het Schönberg Ensemble coachen de studenten. Deze krijgen workshops en masterclasses van de dirigenten, solisten en componisten die bij het ensemble over de vloer komen. Uiteraard geven zij ook openbare concerten.
De György Ligeti Academy is vernoemd naar de overleden componist. Tot aan zijn dood in 2006 had György Ligeti een intensieve werkrelatie met dirigent Reinbert de Leeuw en Asko | Schönberg. In het voorjaar van 2008 richtten zij samen met de conservatoria van Amsterdam en Den Haag de Ligeti Academy op met als doel hun kennis te delen van de manier waarop zijn muziek – en die van vele andere componisten die een nauwe relatie hebben met Asko | Schönberg – gespeeld moet worden.