Als gastcurator van Festival Dag in de Branding was Klaas de Vries heel stellig: in ‘zijn’ festivaleditie wilde hij per se de microtonale jazzband van componist Sander Germanus laten horen. Voluit: Sander Germanus & the Hallucinating Harmonists. Met zo’n bandnaam hoef je al bijna geen muziek meer te maken, maar gelukkig doet dit octet dat wel, en die muziek is nog beter dan de naam.
Klaas hoorde een optreden van Germanus en zijn groep bij de collega’s van November Music in Den Bosch en werd er compleet door weggeblazen. Germanus studeerde compositie in Rotterdam bij Peter-Jan Wagemans en had toen instrumentatieles van Klaas de Vries, dus ze kennen elkaar al jaren. Zelf omschrijft Germanus zijn werk als ‘extreem moeilijk uitvoerbare microtonale muziek’, en dat is het. Maar verwacht geen naar binnen gekeerd priegelend gezelschap: de Hallucinating Harmonists swingen ook gewoon de pan uit.
De bezetting bestaat uit drums, bas, elektrische gitaar, toetsen, drie saxen en trompet, met Germanus als componerend (en niet-spelend) bandlid. Zij bespelen aangepaste of zelfgebouwde instrumenten die het mogelijk maken in ongebruikelijke stemmingen te opereren. Germanus liet in 2002 voor het eerst zijn sopraansax aanpassen met een uitschuifbaar mondstuk, zodat hij de complete stemming van het instrument een kwarttoon kon laten zakken. Gecombineerd met speciale grepen biedt dat allerlei mogelijkheden om kwarttonen te spelen. Aanvankelijk speelde hij zelf ook mee in de groep, maar nu legt hij zich toe op de compositie.
De overige instrumenten koos Germanus op basis van de mogelijkheden om ze eenvoudig te verstemmen of aan te passen. De elektrische gitaar heeft extra frets voor kwarttonen, én kan met behulp van een elektronische pitchshifter verstemd worden. De basgitaar gebruikt ook zo’n effectpedaal, en heeft daarnaast een extra lage e-snaar, die een kwarttoon lager gestemd is. “Die snaar is rood, net als de kwarttoonnotatie in mijn partituren,” zegt Germanus. De toetsenopstelling bestaat uit twee op elkaar geplaatst keyboards, waarvan er een verstemd is.
Voor deze bezetting – op het eerste oog een ‘gewone’ jazzband – schreef Germanus zeer uiteenlopende stukken met invloeden uit allerlei genres, van ‘echte’ jazz tot ambient, pop en klassiek. Het nummer ‘Hammerfest’, bijvoorbeeld, dat hamert maar door, tot het op een gegeven moment zelfs een soort rock wordt. “Maar dan wel totally weird,” aldus Germanus. Het resulteert in een achtbaanrit van akoestische desoriëntatie die bovenal bijzonder meeslepend en vermakelijk is.
Hallucinating Harmonists
Frank Anepool, trompet
Vitaly Vatulya, sopraan- en altsaxofoon
Olivier Sliepen, altsaxofoon
Ties Mellema, tenorsaxofoon
Anne Veinberg, keyboards
Melle Weijters, elektrische gitaar
Pieter van Lier, elektrische basgitaar
Peter Burgers, drums
Sander Germanus, compositie