Klaas de Vries
–
uit 4 pianostukken: Harmonieën en Frasen
Christina Viola Oorebeek
–
Radial Web
Ruth Crawford Seeger
–
Sonate voor viool en piano
Frederic Rzewski
–
Satires deel 2 en 3
Gregory Charette
–
in pulverem, in aeternam
Jellantsje de Vries, viool / Bobby Mitchell, piano / Matthijs van Wijhe, piano
Behalve grootse orkestwerken heeft Klaas de Vries ook veel meesterlijke kamermuziek gecomponeerd. In de Paleiskerk is daaruit maar een fractie te horen, en toch ademt dit programma de geest van De Vries. De uitvoering is namelijk in handen van De Vries’ dochter, violiste Jellantsje de Vries, die een duo vormt met pianist Bobby Mitchell. Pianist Matthijs van Wijhe speelt daarnaast enkele stukken voor piano solo.
Jellantsje de Vries en Bobby Mitchell maakten in 2022 grote indruk met het origineel geprogrammeerde album Kraakhelder dat ze opnamen voor 7 Mountain Records. Een van de stukken op dit album spelen ze op 22 maart: de Sonate voor viool en piano uit 1926 van Ruth Crawford Seeger. Dit zelden uitgevoerde stuk koppelt volksmuziekinvloeden aan modernistische stekeligheid en krijgt van De Vries en Mitchell een bevlogen lezing.
Zij combineren Crawford Seeger met twee recente stukken voor viool en piano: een gloednieuw werk van dirigent en componist Gregory Charette, en twee delen uit de Satires van Frederic Rzewski uit 2015. Matthijs van Wijhe speelt nieuw werk voor solo piano en elektronica van de Amerikaans-Nederlands Christina Viola Oorebeek, een bijna exacte leeftijdsgenoot van Klaas de Vries, bij wie ze in de jaren 70 studeerde. Van De Vries speelt Van Wijhe twee delen uit het werk 4 Pianostukken (2018): Harmonieën en Frasen.
De gemene deler van de programmaonderdelen is: ‘Amerikanen die naar Europa kijken’, aldus Jellantsje de Vries. Twee van hen, Gregory Charette en Christina Oorebeek, wonen in Nederland; Frederic Rzewski woonde in België. Ruth Crawford Seeger heeft geen expliciete connectie met Europa, maar in haar werk hoor je duidelijk de Europese traditie terug, door het filter van een Amerikaans bewustzijn.
De imposante Sonate voor viool en piano uit 1926 van Ruth Crawford Seeger vormt het sluitstuk van het programma. “Een fantastisch stuk,” zegt Jellantsje de Vries: “Ik ontdekte Crawford Seeger via haar Strijkkwartet en ik hoopte héél erg dat ze ook voor viool en piano gecomponeerd had. Ik was dolblij toen ik deze Sonate vond.” Crawford Seegers weinig courante stuk verraadt invloeden van de Tweede Weense School van Arnold Schönberg, inclusief twaalftoonselementen en een bepaalde expressiviteit, maar het heeft óók een duidelijk Amerikaanse signatuur: “Dat Amerikaanse zit vooral in het ritme en de directheid. Het heeft iets speels en lichts, het is heel transparant. Daardoor hoor je de technieken die Crawford Seeger gebruikt veel duidelijker dan bij Schönberg of Webern. Tegelijkertijd biedt het wel allerlei mogelijkheden qua klank en expressie. Die dialoog tussen streng en speels vind ik buitengewoon boeiend. Dit is een werk dat we nog lang op ons repertoire willen houden.”
Heel anders is de muziek van Frederic Rzewski, zegt Jellantsje: “Rzewski was een rebel, een revolutionair, en dat droeg hij ook uit in zijn muziek. Bobby heeft hem goed gekend en veel muziek van hem gespeeld. Daar hoorden ook lange avonden met veel drank en sterke verhalen bij.” Het duo speelt twee delen uit de Satires die Rzewski in 2015 componeerde: “Eén deel heet ‘One damn thing after another’ – en zo klinkt het ook, het gaat werkelijk alle kanten op, van verschrikkelijk dramatisch naar flauwekul en geginnegap. Het andere deel heet ‘Whig bubble’: dat is een ideetje dat opbolt onder je hoofdhuid. Het is extreme muziek, en het is heel leuk om te kijken hoe ver we erin kunnen gaan.”
Helemaal aan de andere kant van het spectrum bevindt zich het gloednieuwe werk Gregory Charette. De meeste muziekliefhebbers kennen Charette als dirigent, bijvoorbeeld van Orkest De Ereprijs of van Asko|Schönberg, waarmee hij veel samenwerkt en dat hij ook in deze editie van Festival Dag in de Branding dirigeert. Maar Charette componeert dus ook, al loopt hij daarmee bepaald niet te koop. Op speciaal verzoek van Klaas de Vries speelt het duo een korte “nanosonate” met de titel in pulverem, in aeternam.
Jellantsje: “Het materiaal neemt Gregory vaak van andere componisten, of uit de volksmuziek of jazz, en dat ontleedt hij vervolgens op zo’n manier dat je het nauwelijks nog herkent – al hoor je in dit geval soms wel flarden van het origineel. Het gaat bij Gregory om de bewerking van het materiaal en het zoeken naar nieuwe manieren om klank te maken op een instrument, waarbij hij heel erg vóór het instrument schrijft en nooit ertegenin. Dat het goed klinkt én goed ligt is voor Gregory extreem belangrijk.”