Uitreiking Matthijs Vermeulenprijs
Aart Strootman
–
Upside down
Olivier Messiaen
–
Quatuor pour la fin du temps
Daan Manneke
–
Faux Bourdon
Kate Moore
–
The Dam
HERZ ensemble
The Dam voor ensemble is het werk waarmee Kate Moore (1979) de Matthijs Vermeulenprijs 2017 wint. De jury stelt dat het ‘zowel een spannende, meeslepende compositie is als een rijke verklanking van het tijdsgewricht. De fluisterzachte, mysterieuze motorische beweging waarmee het werk opent mondt met een overtuigende opbouw uit in een groots muzikaal gebaar. Het is knap hoe op organische wijze een evocerend lijnenspel is geweven dat zowel dramaturgisch als melodisch een rijke spiegel biedt voor de luisteraar. De keuze van de componist voor een haast monomane muzikale beweging gecombineerd met een uiterst precieze klankvoering getuigt volgens de jury van het bijzondere lef van de maker. Moore wil in haar muziek niet nuanceren of verzachten, maar raakt de luisteraar direct en zonder compromis.’
‘The Dam onttrekt zich aan een eenvoudige stilistische karakterisering of genrebepaling, waardoor de toehoorder bevrijd wordt van een gecategoriseerd luisteren. Juist hierin vindt de jury The Dam een actuele compositie: waar het soms lijkt alsof de huidige tijd gekenmerkt wordt door een rigide versplintering, zorgt het werk van Kate Moore voor een verbindende collectieve ervaring.’
Tijdens de Gaudeamus Muziekweek afgelopen september ging gitarist Aart Strootman (1987) ervandoor met de Gaudeamus Muziekprijs 2017. ‘Een kunstenaar die geen grenzen ziet tussen het uitvoeren, componeren, improviseren en ontwerpen van instrumenten’, aldus de jury. ‘Hij is een unieke stem, wiens klankverkenningen een inspiratie vormen. Hij benadert compositie met een opmerkelijke frisheid, herdefinieert tot in het kleinste detail het geluid van elk instrument binnen een ensemble. Een performer, een improvisator, een uitvinder en een unieke componist.’
Olivier Messiaen (1908-1992) was 31 jaar oud toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. In juni 1940 werd hij door de Duitsers opgepakt en opgesloten in het gevangenenkamp Görlitz, gelegen in het huidige Polen. Onder de medegevangenen trof hij de klarinettist Henri Akoka aan voor wie hij Abîme des oiseaux schreef. Later voegden zich nog twee professionele musici bij hen: de violist Jean le Boulaire en cellist Étienne Pasquier. Zij bepaalden de bezetting van het Quator. Op 15 januari 1941 ging het stuk, tot op de dag van vandaag een van de hoogtepunten uit Messiaens oeuvre, in het kamp in première – buiten in de regen. Zo’n vierhonderd gevangenen en bewakers luisterden ademloos toe en later zou Messiaen memoreren dat hij nooit meer zo’n aandachtig en welwillend gehoor had getroffen als onder deze droevige omstandigheden.
U hoort vier delen uit het beroemde Quatuor pour la fin du temps:
– Abîme des oiseaux (deel III voor klarinet solo)
– Louange à l’Éternité de Jésus (deel V voor cello en piano)
– Fouillis d’arcs-en-ciel, pour l’Ange qui annonce la fin du Temps (deel VII voor kwartet)
– Louange à l’Immortalité de Jésus (deel VIII voor viool en piano)
Matthijs Koene, panfluit
Annette Schenk, basklarinet
Meiyi Lee, slagwerk
Aart Strootman, elektrische gitaar
Kate Moore, elektrische bas
Geerten van de Wetering, piano en orgel
Joseph Puglia, viool
Lidy Blijdorp, cello
Daan Manneke schreef Faux Bourdon in 1995 voor altfluit solo, op verzoek van Jos Zwaanenburg. In 1997 hebben de componist en panfluitist Matthijs Koene een versie voor panfluit gemaakt.
De titel is gebaseerd op de tweestemmigheid die meestal op meer abstracte manier klinkt. Zoals bij veel werken van Manneke wordt muziek van sterk verschillende karakters achterelkaar gezet, waarbij het materiaal zeker niet op zichzelf staat. Vanwege het bereik is de panfluit versie een kwart hoger dan de altfluit versie. Verder zijn de dynamische verschillen vergroot en zijn sommige secties vertaald door gebruik te maken van extended techniques.