Alvin Lucier (1931) was een van de grondleggers van de invloedrijke Sonic Arts Union en is sinds zijn baanbrekende Music for Solo Performer (1965) een invloedrijke figuur in de Amerikaanse experimentele muziek. Zijn werk, wereldwijd veelvuldig uitgevoerd en gepubliceerd, overstijgt zowel wetenschap als kunst en onthult zo de poëzie die inherent is aan de handeling van het luisteren. Of hij nu gewone instrumenten, voorwerpen en elektronica toepast op een ongewone manier, of zijn hersengolven en atmosferische storingen versterkt, de muziek van Lucier transformeert de manier waarop wij het luisteren ervaren. Zijn muziek opent onze oren voor de akoestische en muzikale resonerende eigenschappen in alles, variërend van dagelijkse voorwerpen tot architecturale ruimtes.
TAG en Dag in de Branding presenteren een uniek programma om het werk van Alvin Lucier te ontdekken. Voor dit programma zijn een aantal van Luciers meest bekende vroege werken en een aantal recentere stukken geselecteerd, waarvan vele hun Nederlandse première beleven.
Lucier, die volgend jaar 80 wordt, is in het weekend van 29 en 30 mei in Den Haag persoonlijk aanwezig. Op zaterdag 29 mei brengt hij een aantal cruciale stukken uit zijn oeuvre ten gehore en op zondag 30 mei houdt hij een openbare lezing in het Koninklijk Conservatorium in Den Haag.
De muziek en kunst van Lucier leggen de essentie bloot van geluid en het luisteren. Sinds de jaren ‘60 gebruikt Lucier versterkt geluid op onconventionele manieren: hij luistert naar geluid dat omzwervingen heeft gemaakt door verschillende materialen en ruimten en hij maakt gebruik van geluidsgolven die een te lage frequentie hebben om door de mens te worden gehoord, maar die wel een luidspreker zodanig in gang kunnen zetten dat deze een slaginstrument kan ‘bespelen’. Als muzikaal materiaal voor zijn instrumentale werken maakt Lucier gebruik van de meest subtiele luchttrillingen. De magie van zijn werk ligt in de manier waarop hij ons laat luisteren en waarnemen. De wereld is daarna niet meer dezelfde. Alvin Lucier geeft, met zijn zoektocht naar de resonanties van ruimtes en materialen door geluid, een geheel nieuwe dimensie aan muziek en aan het luisteren als creatieve handeling.
Anne Wellmer | curator TAG audioprogrammering | oud-studente van Lucier aan de Wesleyan Universiteit in Connecticut
STILL LIVES (1995) voor piano en langzame zwaai-oscillator
Reinier van Houdt, piano
Still Lives is een goed voorbeeld van Luciers unieke kijk op de concepten ‘performance’ en ‘omgeving’: stil, melancholisch, kalmerend. Het werd geschreven tussen 26 juli en 20 augustus 1995 en voor het eerst gespeeld door pianist Joseph Kubera, op 18 maart 1999 in de New Yorkse Merkin Hall, als onderdeel van de concertserie Interpretations.
STILL LIVES
I. Sunlight Diamond 2:37
II. Hammock 2:40
III. Barbecue Grill 4:54
IV. Lamp Shade 2:38
V. Two Floor Tiles 3:03
VI. Ferns 3:25
VII. Bread Knife 2:50
VIII. Chopsticks 2:52
“Toen pianist Joseph Kubera me vroeg een stuk voor hem te schrijven, besloot ik dat het een suite met acht korte delen zou worden. Voor de vorm van de delen keek ik gewoon rond in mijn huis en selecteerde beelden en objecten waar mijn oog op viel, zoals de hangmat die was gespannen tussen twee bomen in mijn achtertuin, een ruitvormige plek zonlicht op de vloer in de woonkamer, een paar eetstokjes op het aanrecht in de keuken. Ik tekende de vormen op papier, met nauwkeurige aanwijzingen voor timing en toonhoogte en zond ze naar Bob Bielecki, die ze programmeerde op de computer en de golven vastlegde op DAT-tape. Ik kopieerde de vormen op muziekpapier en noteerde toonhoogtes voor de piano die hoorbare zwevingen zouden veroorzaken: bijna unisono toonhoogtes en, vanwege hun sterke boventonen, bijna een octaaf en duodeciem onder de klinkende golven. In de notatie komen de pianotonen gelijk met de golven waarmee ze in zweving moeten raken, maar de pianist om ze eerder of later te spelen en zo meer gevarieerde zwevingsvormen te creëren.”
Alvin Lucier | Uit het boekje bij de cd Still Lives
Copyright © 2001 Alvin Lucier (BMI) © P 2001 Lovely Music, Ltd. LCD 5012 ISBN 7-4529-55012-2-0
OPERA WITH OBJECTS (1997) voor uitvoerende(n) met resonerende voorwerpen
José Pepe Garcia, Slagwerk Den Haag
Opera with Objects maakt deel uit van een reeks werken van Lucier waarin hij de resonerende eigenschappen van alledaagse voorwerpen onderzoekt. De uitvoerenden kloppen op een voorwerp dat, wanneer het gekoppeld is aan een ander voorwerp, levendige veranderingen laat horen in zowel klankkleur als volume.
” Recentelijk heb ik een stuk gecomponeerd met de titel Opera with Objects, waarin de studenten kloppen op verschillende objecten die ze vinden en zo de voorwerpen onderzoeken op resonantie en klankkleur. Ik heb ook een stuk gecomponeerd met de titel I Remember, waarin de studenten zingen in melkflessen, metalen blikjes en dat soort voorwerpen, op zoek naar de resonantiefrequenties. Ik heb een stuk geschreven voor vier studenten die samen een strijkkwartet vormden, waarin ze de verschillende interferentiepatronen onderzoeken die je kunt creëren door strijkinstrumenten te ontstemmen. We hebben ook een stuk van Christian Wolff uitgevoerd, waarin stenen worden gebruikt. De studenten gingen eropuit om stenen te verzamelen, waarna ik binnenkwam en we de compositie met stenen speelden. Ik ben doorgaans meer geïnteresseerd in dit soort geluidsexperimenten met niet-muzikale voorwerpen dan in de nieuwste elektronische programma’s. In zekere zin kies ik dus voor een antitechnologische aanpak in muziek. Ik ben overigens niet per se tegen nieuwe technologie, maar ik vind het effectiever en productiever dat studenten hun beleving van klank en muziek verbreden door muzikale experimenten met de meest eenvoudige en basale voorwerpen, waaronder dingen die in de natuur te vinden zijn. Dit is wat ik mijn studenten leer en zulke experimenten laat ik ze tijdens mijn lessen uitvoeren.” Alvin Lucier
947 (2001) voor fluit en zuivere-golfoscillators
Anne La Berge, fluit
In 947 worden vier zuivere tonen in al hun combinaties elektronisch ten gehore gebracht. Terwijl dit gebeurt zet de fluitiste er dicht tegen de elektronische tonen aanleunende, lang aangehouden tonen tegenover. Ze creëert zo een hoorbare zweving op een snelheid die wordt bepaald door de afstand tussen haar tonen en die van de hun zuivere, elektronische even-tonen. Naarmate de afstand (in tijd) tussen de zuivere, elektronische tonen en die van de fluitiste groter wordt, versnelt zich het ritme van de zwevingen. Zodra ze dezelfde tonen voortbrengen wordt de ritmische zweving geneutraliseerd. De fluitiste kan de snelheid van de zwevingen manipuleren door haar toonhoogte lichtelijk of sterk te veranderen.